Met tromgeroffel lokte een kleine Grolse tamboer de tientallen genodigden zaterdag uit de tent richting de gerestaureerde schans. Voorafgaand aan de opening hadden deze zich namelijk verzameld in een nabijgelegen feesttent voor een hapje en een drankje.
In ganzenpas begaven de bezoekers zich over een modderig pad (toekomstig fietspad) richting de zuidzijde van de Schans, om bij een picknickplek uit te komen waar burgemeester Reinder van Rijckevorsel een informatiebord mocht onthullen.
Als eerste spreker richtte Karel Bonsen, voorzitter van de Motor- en Autoclub Lievelde (MACL) zich tot de aanwezigen. Om de restauratie mogelijk te maken verplaatste de club, die eigenaar is van het terrein waarop de Schans ligt, haar circuit naar een nabijgelegen terrein. En dus werd de in motorkringen befaamde Leeuwenkoel uiteindelijk weer als vanouds de oostelijke gracht van het aarden vestingwerk.
In het kort liet Bonsen de afgelopen jaren passeren, waarin een werkgroep zich met man en macht inzette om de benodigde vergunningen, financiën en natuurlijk het draagvlak te verwerven.
"Er zijn vele hobbels genomen en het was een lange weg, maar uiteindelijk is het gelukt. De werkgroep moet nu een stichting worden voor het behoud van De Schans", aldus Bonsen. Een woord van dank richtte hij aan alle betrokken partijen die de restauratie mogelijk hebben gemaakt, waaronder de stichting Waardevol Cultuur Landschap (WCL), de gemeente Lichtenvoorde en de provincie.
Bonsen: "Is de schans nu exact zoals hij er vroeger bij lag? Nee, de oorspronkelijke schans ligt er nog een aantal centimeters onder. Over enige tijd zal het werk blijvend opengesteld worden voor het publiek, als het groen de kans heeft gekregen om het aarden werk te versterken. De Schans moet namelijk gebruikt worden."
Hiermee doelde de voorzitter op de 8100 vierkante meter grote binnenplaats, die geschikt is voor het houden van evenementen.
Voordat burgemeester Van Rijckevorsel het informatiebord onder de MACL-vlag vandaan toverde, nam ook hij de microfoon ter hand. "Wie bedenkt in godsnaam zoiets om een zo'n verrekt klein rotstadje als Grolle met maar 800 inwoners te heroveren. Vijfentwintigduizend soldaten hebben hier in de buurt gelegen!", vroeg de jonkheer zich hardop af in de richting van de Groenlose wethouder Henk Gerrits. Deze nam de geinige sneer glimlachend in ontvangst, want het was namelijk de gemeente Groenlo die Lichtenvoorde de loef afstak door de picnickvoorziening bij De Schans te plaatsen. "Maar", zo liet Van Rijckevorsel verder weten "Nu staan we hier gebroederlijk bij elkaar en de komende tijd zal er rond het Belegh van Grol nog het nodige gebeuren in dit gebied. Dus laten we dan ook maar één gemeente worden."
Na ook een woord van dank aan het adres van de uitvoerenden te hebben gericht, onthulde hij het bord. Hierna beklommen de bezoekers de vesting via een aangelegde trap die de lijn van het profiel van De Schans volgt.
Op de binnenplaats aangekomen, raakten zij verzeild in een nagebootst gevecht tussen de Staatse troepen van Frederik Hendrik en hun Spaanse vijand. Van alle kanten klonk musketvuur en kanongebulder, waarna het conflict op authentieke Grolse wijze, namelijk met een vaatje bier werd bijgelegd.
Maarliefst vijf zogenaamde living history groepen namen zaterdag en zondag deel aan het nabootsen van een 17e eeuws kampement in De Schans. Op stro of rond het knappend houtvuur brachten enkele leden van de 'harde kern' uiteindelijk de nacht door in het kamp, ondanks de storm die over het gebied waaide. Zondag kon het publiek een kijkje nemen in het kampement. Hoewel het eigenlijk de bedoeling was om 'het fort te houden' tot vijf uur, werd het kamp gisteren tussen 13 en 14 uur afgebroken vanwege de slechte weersomstandigheden.

LIEVELDE - Het was ongetwijfeld even schrikken voor de personen die de afgelopen tijd hebben gewerkt aan de restauratie van de Engelse Schans in Lievelde. Wat zou de hevige regenval uitrichten op het zojuist weer blootgelegde aarden verdedigingswerk uit de Tachtigjarige Oorlog?
Gelukkig viel de schade mee. "Op enkele plaatsen zijn door de regen wel kleine rivierbeddingachtige vormen ingespoeld, maar dat kunnen we met niet al te veel moeite weer herstellen", zo laat amateur-archeoloog en mede-initiatiefnemer Godfried Nijs uit Lichtenvoorde weten.
Daar komt bij dat inmiddels begonnen is met het inzaaien van inheemse grassoorten op de Schans. Hiervoor is een speciaal zaadmengsel uit inheemse grassoorten samengesteld door het Innovatie en Praktijk Centrum (IPC) Groene Ruimte in Schaarsbergen. Bij dit bedrijf werkt de bioloog en MACL-voorzitter (Motor en Autoclub Lichtenvoorde) Karel Bonsen. Ook de MACL, wiens circuit vanaf 1946 op de Schans lag, heeft zich vele jaren ingezet voor de restauratie van het werk. Hiervoor verplaatste de club het circuit naar de nabijgelegen Berenkuil (zie foto).
De grassen moeten hetzelfde werk gaan doen als het helmgras in de duinen. Het moet het zandlichaam meer stevigheid geven. Om het zaaigoed de kans te geven is de Schans momenteel afgesloten voor publiek.
Nadat het werk in de zomermaanden van 1627 aangelegd werd, is het door Engelse huurlingen in dienst van Frederik Hendrik slechts een maand lang gebruikt als onderdeel van de insluitingslinie om het door de Spanjaarden bezette Groenlo. Uit onderzoek is volgens Nijs gebleken dat het vestingwerk na gebruik - door de bouwers zelf - weer vernietigd is. Zo konden ook de Spaanse troepen er geen gebruik meer van maken.
Toch zijn de profielen in de bodem teruggevonden. De huidige Schans is niet helemaal tot dit niveau afgegraven om de historische profielen intact te laten. De bedoeling is dat het werk nu langer in het zicht blijft liggen. Hiervoor spannen zowel de MACL, de gemeente Lichtenvoorde als het WCL Winterswijk zich financieel in.
Gisteravond was het de bedoeling dat leden van de historische vereniging Compagnie Grolle er de aanleg van de Schans na zou bootsen. Door bezettingsproblemen bij de Compagnie kon dit geen doorgang vinden. Nijs: "We willen dit graag vastleggen, want de Schans is nu nog niet begroeid en dan lijkt het op de foto's echter. Ik hoop dat we dit spoedig alsnog kunnen doen."
Verder laat de amateur-archeoloog weten dat de Schans nu voor 95 procent gereed is. Na de vakantieperiode worden drie van de vier bastions nog gevuld met zand en zal de tijdelijke doorgang voor het bouwverkeer (bastion rechtsonder, zie foto) worden gedicht. "Er moet nog een informatiebord geplaatst worden met daarbij - hopelijk - een picknickbank. Deze bank is aangevraagd bij de gemeente. Bij het bord kunnen bezoekers de Schans ook betreden. Er wordt een trap door de gracht en tegen de wal aan gelegd. De gedachte hierbij is dat de bezoeker zich toegang tot de schans verschaft, ongeveer op de manier waarop een aanvallende Spaanse soldaat dit in 1627 gedaan zou hebben. Dit leert dat het allesbehalve gemakkelijk was de Schans te veroveren."
Door een tijdelijk zandtekort zijn de herstellers met hun tijdsplanning in het nauw gekomen. Daarom is besloten om zaterdag 26 oktober als nieuwe openingsdatum vast te stellen.
Wie meer wil weten over de historie en de reconstructie van de Engelse Schans in Lievelde kan hiervoor terecht op de website: www.engelseschans.nl

Wie met de Lichtenvoordse amateur-archeoloog Godfried Nijs over de Engelse Schans in Lievelde wandelt krijgt een schat aan informatie.
Al goed tien jaar is er gewerkt aan de restauratie van het verdedigingswerk uit de Tachtigjarige Oorlog (1627).
De Engelse Schans werd aangelegd om de troepen en hoge heren die toen bij Erve Kots verbleven te beschermen.
Met een slotenprofiel volgt de kraanmachinist nauwkeurige de lijn van de oude grachten.
"Van deze schans hebben we nog een kaart die door Hugo de Groot is opgetekend. Dus dachten we dat we een bastion (uitlopende punt op een hoek van de Schans, red.) uit konden graven, deze vervolgens konden spiegelen en zo de vorm uitzetten", aldus Nijs.
In de praktijk pakte het echter anders uit.
"Op sommige plekken heeft de grachtbodem een breedte van 3,25 meter op een ander stuk is dit slechts 2,25 m en vertoont de grachtwand een glooiend buikje."
Dit stelde de werkgroep even voor de vraag: houden we de lijn van de tekening, of leggen we het zo aan als het ooit geweest is? "Gelukkig hebben we voor het laatste kunnen kiezen. Ook de subsidiënten waren het hiermee eens. Probleem is echter wel dat het graven hierdoor langer duurt. De kraanmachinist hebben we voor een bepaalde tijd begroot en nu moet deze langer door. Maar gelukkig komen we hierdoor niet in financiële problemen."
Over de afwijkingen ten opzichte van de tekening heeft Nijs wel een theorie.
"Nadat de heren landmeters in 1627 begonnen waren met het uitzetten van de contouren van de gracht werd het gevaarlijk en zijn zij er als een haas vandoor gegaan. Een ander heeft toen het toezicht op de werkzaamheden overgenomen."
De grachten liggen er nu strak en recht bij en wat volgt is de aanleg van de aarden verdedigingswal aan de binnenzijde.
"Voor goed 80 procent waren de grachtprofielen nog intact. Alleen de Leeuwenkoel is na 1946 uitgegraven en deze moeten we dus reconstrueren. Kijk, deze werken werden niet voor de eeuwigheid aangelegd en als je het er over twintig jaar nog zo strak wilt hebben liggen moet je beton storten, maar dat willen we niet. Door erosie zullen de vormen wel wat ronder worden."
"Waar we op hopen is dat de heide die vroeger op deze plek lag de kop weer opsteekt, zodat deze wat bescherming biedt. Ook hopen we dat mensen die hier komen het werk met respect zullen behandelen. 24 uur nadat de eerste gracht gegraven was kwamen we er al weer bandensporen tegen. Enkele moutainbikers die ik in de grachten tegenkwam heb ik gevraagd of ze hier alsjeblieft niet willen fietsen. Ze wisten gewoonweg niet dat het hier om een rijksmonument gaat. Dus het gebeurt echt niet moedwillig", aldus Nijs.
Om dit duidelijk te maken wordt er een informatiebord geplaatst. "Het is en blijft natuurlijk de eigen achtertuin van de crossclub. Maar ook staat de Schans nu bekend als de grootste zandbak van Lichtenvoorde. Toch is mijn verwachting dat mensen zorgvuldig met dit monument omgaan, al zal een klein stukje onderhoud jaarlijks wel aan de orde zijn."
Afgezien van enkele musketkogels en een historisch overzicht over de laatste vijftig jaar waar het gaat om bierdrinken (van treklipjes tot beugels) zijn er weinig voorwerpen gevonden op het terrein.
"De beste manier om dingen kwijt te raken is natuurlijk tijdens een gevecht, en dat heeft hier niet plaatsgehad."
Door de vertragende omstandigheden wordt is de geplande opening op 18 juli (precies 375 jaar na de komst van Frederik Hendrik) verplaatst naar 31 augustus.

Vallende bomen onthullen de Engelse Schans

Door RANDY JANSINK

LIEVELDE - De laatste bomen op de Engelse Schans in Lievelde zijn gisteren gekapt. Eigenaar van het historische verdedigingswerk, motorcrossclub MACL, wil de schans in ere herstellen en wacht op de laatste vergunning.

Telefonisch heeft de Rijksdienst voor de Monumentenzorg aan MACL-voorzitter Karel Bonsen al laten weten dat het goed zit wat betreft de vergunning. "Ik ga er eigenlijk van uit dat we volgende week al met de graafwerkzaamheden kunnen beginnen", aldus Bonsen.

Op het verdedigingswerk uit de Tachtigjarige Oorlog werd in 1946 het wedstrijdcircuit van de MACL aangelegd. In de voormalige gracht eromheen werd de leeuwenkuil aangelegd, de plekken waar vroeger de bastions (hoektorens) lagen werden springbulten. Al sinds een jaar of tien spannen de crossers zich in voor de restauratie van de Engelse Schans (ook wel bekend als de Besselinkschans). De crossers houden hun wedstrijden voortaan op de nabijgelegen Berenkuil waar ooit ook een circuit heeft gelegen.

Enkele weken geleden werd gestart met de kap van de bomen op het verdedigingswerk. De bedoeling is dat door de restauratie de contouren van de schans weer zichtbaar worden. Naar een bedrijf dat de kapwerkzaamheden uit zou voeren hoefde voorzitter Bonsen niet lang te zoeken. Zelf is hij werkzaam bij Innovatie en Praktijk Centrum (IPC) Groene Ruimte in Schaarsbergen (bij Arnhem). Het IPC is een kenniscentrum op gebied van bosbouw, milieu- en cultuurtechniek, natuur- en landschapsbeheer en groenvoorzieningen en verzorgt onder meer cursussen.

Voor de kapwerkzaamheden werden leerlingen van verschillende AOC's (Agrarisch Opleidings Centrum) ingeschakeld. Gisteren waren zestien leerling-hoveniers van het AOC in Gorinchem bezig op de schans. Voor hen was deze week een eerste kennismaking met de kettingzaag.

"Dit is echt een hele leuke cursus", laat René Buizerd (18) uit Lexmond weten. "Als hovenier moet je uiteraard weten hoe je met een kettingzaag om moet gaan. Het werk zal dan iets preciezer zijn want je werkt vaak tussen de huizen."

Her en der vallen bomen, waarna ze van hun takken worden ontdaan. Midden op het kaalgeslagen terrein staat een Amerikaanse eik van goed zeventig jaar nog fier overeind. Deze boom wordt neergehaald door instructeurs Stijn Peters en Mark Hullegie. Als de boom tegen de vlakte ligt zaagt Peters een plak van de stam af als lesmateriaal.

De geschiedenis van de schans gaat terug tot 1627. In de zomermaanden werd het werk door het Staatse leger onder bevel van Frederik Hendrik, aangelegd als onderdeel van de insluitingslinie om het bezette Groenlo. In het boek Grollea Obsidio (1627) van Hugo de Groot over de belegering van Groenlo zijn zowel een ets van de schans als een nauwkeurige doorsnede (voorzien van maten) terug te vinden.

De Lichtenvoordse amateur-archeoloog Godfried Nijs, die al jaren betrokken is bij het project, weet precies hoe de schans er na de restauratie eruit komt te zien. "De schans bestaat uit een vierkante binnenplaats met op de vier hoeken bastions. Er lag een aarden wal ter verdediging van de schutters en erom heen lag een gracht. De bedoeling is dat iedereen die er straks rond loopt zich de schans zonder fantasie voor de geest kan halen. Zo willen we één van de bruggen over de gracht reconstrueren."

Ook MACL-voorzitter Karel Bonsen heeft alle vertrouwen in een spoedige start van de werkzaamheden. "Afgelopen dinsdag hebben we in onze kantine opnieuw de plannen uiteengezet aan het college van burgemeester en wethouders. Mijn vermoeden is dat de vergunning nog een dag of tien op zich laat wachten. Daarna kunnen we aan de slag op het moment dat ook het RAAP tijd heeft om aanwezig te zijn. De werkzaamheden moeten rond juni gereed zijn, anders vervallen delen van de subsidie", aldus Bonsen.