De herontdekking van de Franse Schans
De zomer van 2003 was ook aan de Europaweg nummer 40 zinderend. Achter de loopstal zien de bewoners, de familie ….. het maïs langzaam geel verbranden. Het zal dit jaar bijna een maand eerder van het land worden gehaald dan na een normale zomer.
Op woensdag 21 augustus vliegt piloot Martin Grevers met zijn ultra-light vliegtuigje over het geel verbrande maïsveld. Hij ontdekt dat er groene banen door lopen. Het lijken wel de contouren van een soort kasteel…
Martin Grevers vliegt even door naar de Engelse Schans, die een stukje in zuidelijk richting ligt. De overeenkomst van de Engelse Schans en de vormen in het maïsveld zijn frappant: het lijkt wel een kopie. Het is de vliegenier duidelijk dat de contouren aan de Europaweg de ligging van een andere schans verraden.
De Franse Schans werd aangelegd op een natuurlijke hoogte en controleerde de weg naar Bredevoort . Vanaf hier konden de ongetwijfeld Franse huurlingen van het Staatse leger de hele omgeving overzien.
Na de verovering van Grolle stuurt Frederik Hendrik zijn troepen terug naar de kwartieren, schansen en andere werken met de opdracht de wallen te slechten en de grachten te dempen. Zo wordt voorkomen dat de verslagen Spanjaarden de Staatse insluitingslinie kunnen gebruiken voor een aanval op de stad. Ook de Franse Schans zal niet ontkomen zijn aan dit sloopwerk. Hierna wordt het gebied verder aan zijn lot overgelaten. Op de kadasterkaart van 1876 staat de Franse Schans nog aangegeven als 'Grootenhuizer Schans'. Ze ligt dan in een bos. In de dertiger jaren van de vorige eeuw wordt het terrein ontgonnen. De dan nog aanwezige hoogteverschillen zijn toen allemaal handmatig geëgaliseerd. In een nabijgelegen boerderij worden nog een aantal kanonskogels bewaard die ter plekke gevonden zijn. Een klein gedeelte van de oostelijke gracht blijft gespaard en in dit bosje is nog steeds een stukje van de gracht aanwezig.
Wanneer we de luchtfoto's nader bekijken valt er nog meer te ontdekken. Zo is ter hoogte van de westelijke gracht (zie 1 op onderstaande foto) de aansluiting met de insluitingslinie als een groene streep herkennen. Deze wal en gracht verbond de Franse Schans met het kampement van Frederik Hendrik (op de Lievelder Es).
Om de zuidzijde van de schans (bovenaan de foto)is, als extra verdediging, nog een wal gelegd. Bij de pijlen is het restant van deze wal met gracht deze op de luchtfoto zichtbaar.
Voor het zichtbaar worden van de schans hebben de droogte en hoge temperaturen, hier voor ideale omstandigheden gezorgd.
Door de extreme omstandigheden van de afgelopen maanden is na 376 jaar de Franse Schans weer te voorschijn gekomen.
Martin Grevers is inmiddels al weer een aantal keren de lucht in geweest op zoek naar nog meer overblijfselen van de insluitingslinie. Onder andere een hoornwerk aan de Eibergseweg (ten noorden van Groenlo) is inmiddels ook al ontdekt.
De insluitingslinie rondom Grolle was de eerste volledige insluiting van een stad tijdens de Tachtigjarige oorlog. Waarschijnlijk uniek in Europa is dat de restanten van de insluitingslinie vrijwel geheel in agrarisch gebied liggen. Bij andere belegerde steden, zoals bijvoorbeeld 's-Hertogenbosch (belegerd en veroverd door Frederik Hendrik in 1629), ligt de linie inmiddels onder nieuwbouwwijken.
De sensationele foto's van Martin, met name van de Franse Schans, brengen de insluitingslinie weer onder de aandacht van een breed publiek. Hopelijk heeft dit tot gevolg dat het besef groeit dat beschermen van deze unieke grondsporen noodzakelijk is.
En wie weet kan, naast de Engelse Schans, nog een gedeelte van de linie zichtbaar gemaakt worden.
Godfried Nijs
Literatuur:
Kuijl, van der, E.E.A. en Pluijm, van der, J.E., Digitale kaart Circumvvallatielinie Beleg van Grol 1627, Hoog-Keppel, 2002.
Nijs, G., De reconstructie van de Engelse Schans,een veldschans uit 1627 in ere hersteld, Lichtenvoorde, 2002.
Pluijm, van der, J.E., De vestingstad Grol, Geschiedenis van de vestingwerken van Groenlo,Groenlo, 1999.
Wieberdink, G.L., Historische Atlas Gelderland, chromotopografische Kaart des Rijks, 1: 25.000, Den Ilp, 1989
Detail uit de kaart van Blaeu. Boven de Franse Schans (4),
linksonder
het kwartier van Frederik Hendrik (A) en rechtsonder
de Engelse Schans (3)
De Franse Schans vanuit het noorden. Onder de Zwolseweg,
rechts de Europaweg (N18).
Detail luchtfoto
Daar waar meer dan drie eeuwen geleden de gracht van de Franse Schans is gegraven is nu de grond iets vochtiger. Deze grondvertering heeft er voor gezorgd dat ter plekke het maïs niet verdord is en als groene banen duidelijk is in het verder vergeelde maïsland.
Enkele honderden meters verderop, richting Lichtenvoorde, ligt het terrein minder hoog. Hier is het hele maïsveld groen gebleven.
Had de Franse Schans hier gelegen of wanneer het de afgelopen maanden iets minder heet en droog was geweest dan waren de restanten van het oude aardwerk onzichtbaar gebleven.
Waar een veel te warme zomer allemaal niet goed voor is…
Dan hoeven we niet op nòg zo'n extreme zomer te wachten…
Lichtenvoorde, 27 augustus 2003
Met dank aan:
Martin Grevers voor het beschikbaar stellen van zijn luchtfoto's.
Groot, de, H., Belegering der Stadt Grol, vertaling van Grollae Obsidio, in: Hugo de Groots Jaerboeken en Historien, sedert het jaer MDLV tot het jaer MDCIX, vertaling door J. Goris, Amsterdam, 1681.
